प्रजनन व बाल आरोग्य कार्यक्रम-वात्‍सल्‍य कार्यक्रम

वात्‍सल्‍य कार्यक्रम

जननक्षम माता (गर्भधारणेपूर्वीच्‍या), प्रसूतीपश्‍चात माता व २ वर्षापर्यंतची बालके यांना दिल्‍या जाणा-या आरोग्‍य सेवांचे बळकटीकरण.

प्रस्‍तावना –
माता आणि बालमृत्‍यु कमी करण्‍यासाठी प्रसूती दरम्‍यान आणी प्रसूती नंतर माता व बाल संगोपनाच्‍या विविध योजना या विभागामार्फत कार्यरत आहेत. वात्‍सल्‍य या उपक्रमात महिलांच्‍या गर्भधारणेपूर्वी ते शिशू २ वर्षाचे होईपर्यंत आवश्‍यक सर्व गुणात्‍मक आरोग्‍य सेवांचे व्‍यवस्‍थापन करण्‍यात आलेले आहे. या उपक्रमामध्‍ये प्रसूतीपूर्व आणि प्रसूतीपश्‍चात तसेच शिशू २ वर्षाचे होईपर्यंत सर्व महत्‍वपूर्ण आरोग्‍य निर्देशांकावर सात्‍यत्‍यपूर्ण लक्ष ठेवून लाभार्थ्‍यांना आवश्यक आरोग्‍य सेवा मिळण्‍यासाठी विशेष नियोजन आहे. या उपक्रमामुळे जननक्षम जोडप्‍यांना आरोग्‍यामध्‍ये सकारात्‍मक बदल होवून कमी वजनाच्‍या बालकाच्‍या जन्‍माचे प्रमाण आणि जन्‍मतात व्‍यंग असलेल्‍या बालकांचे प्रमाण कमी होण्‍यास मदत होणार आहे.

कार्यक्रमाचे उद्दिष्टे:
• कमी दिवसांचे आणि कमी वजनांच्या जन्माचे प्रमाण कमी करणे.
• जन्मतः विकृतीचे प्रमाण कमी करणे
• उपजत मृत्यू प्रमाण कमी करणे
• निरोगी गर्भधारणा आणि प्रसूती साठी माता आरोग्यात सुधारणा करणे
• गर्भधारणेपूर्वीच मातेच्या आरोग्याची जोखीम ओळखणे व पाठपुरावा करणे
• बालकाच्या हजार दिवसाच्या वाढीची सातत्यपूर्ण देखरेख करणे.

योजनेचे अपेक्षित लाभार्थी:
• कुटुंब नियोजन साधन न वापरणारी असुरक्षित जननक्षम योग्य जोडपी
• प्रसूतीपूर्व कालावधीतील माता आणि गरोदर महिलांच्या सहवासीत सोबत करणारी व्यक्ती
• दोन वर्षाखालील शिशु

या कार्यक्रमाअंतर्गत निर्धारित आरोग्य सेवा:
या कार्यक्रमात प्राधान्याने गर्भधारणा पूर्व आरोग्य तपासणी सेवांचा अंतर्भाव असून प्रचलित इतर आरोग्य कार्यक्रमांशी सलग्नित केलेले आहे. कुटुंबनियोजन साधन न वापरणारी असुरक्षित जननक्षम जोडपी यांची तपासणी, उपचार आणि समुपदेशन करणे. माता व बालकांना आरोग्यासाठी असलेली जोखीम ही गर्भधारणा पूर्व, प्रसूती दरम्यान आणि प्रसूतीनंतर कालावधीत ओळखणे व त्यांचे प्रभावी व्यवस्थापन करणे. मातांची वजन वाढ आणि बालकांची योग्य वाढ यावर नियमित देखरेख करणे. विशेष शिशू लक्ष – जन्मतः तात्काळ स्तनपान, जन्म ते सहा महिन्यापर्यंत निव्वळ स्तनपान आणि सहा महिन्‍यानंतर योग्य पूरक आहार याबाबत सनियंत्रण,बालकांच्या वजन वाढीचे वाढीच्या आलेखाद्वारे सनियंत्रण करणे. आरोग्याचे इतर कार्यक्रम उदाहरणार्थ मा (MAA), दक्षता (DAKSHATA), एच.बी.एन.सी (HBNC), एच. बी. वाय. सी (HBNYC), पी. एम. एस. एम. ए (PMSMA), आर. के. एस. के (RKSK), इत्यादी कार्यक्रमांचे समन्वय साधने. माता आणि बालकांच्या आरोग्याच्या सुविधांचे बळकटीकरण करण्यासाठी आयसीडीएस, डब्ल्यू सी डी, आदिवासी विकास विभाग व इतर विभागांचा सहभाग असणे.

वात्‍सल्‍य उपक्रमात जननक्षम जोडपे व गर्भवती माता यांच्‍या आवश्‍यक चाचण्‍या करुन अतिजोखमीच्‍या मातांचे निदान होऊन त्‍यांच्‍यावर लवकर उपचार केले जातील तसेच बालकांच्‍या १००० दिवसापर्यंत वाढीचे मुल्‍यमापन करण्‍याकरीता आवश्‍यक सेवा प्रदान केल्‍या जातील.

लाभार्थी:

Citizens

फायदे:

As above